Монгол Улсад 2023 оны жилийн эцсийн байдлаар умайн хүзүүний хорт хавдрын 425 шинэ тохиолдол бүртгэгджээ. Энэ нь манай улсын нийт хавдраар оношлогдсон 7.244 хүний 5.9 хувийг умайн хүзүүний хорт хавдар эзэлж байна.
Умайн хүзүүний хорт хавдар гэж юу вэ?
Умай нь их бие, ёроол, хүзүү хэсгээс бүрддэг ба үтрээтэй холбогдож буй хэсгийг умайн хүзүү гэдэг. Энэ хүзүү хэсэгт үүссэн хортой хавдрыг умайн хүзүүний хорт хавдар гэнэ. Умайн хүзүүний хорт хавдар нь дэлхий даяар эмэгтэйчүүдэд элбэг тохиолддог хорт хавдрын 2 дугаарт ордог бөгөөд умайн хүзүүний хорт хавдрын тохиолдлын 80% нь Ази болон өмнөд Америк, Африк зэрэг хөгжиж буй орнуудад үүсдэг байна. Хүний папиллома вирусын эсрэг товлолт дархлаажуулалтыг 11 настай охид, хөвгүүд хийлгэснээр умайн хүзүүний хорт хавдраас бүрэн сэргийлэх боломжтой гэж олон улсад үздэг.
Умайн хүзүүний хорт хавдар үүсэх шалтгаан
1. Папиллом вирус
Бэлгийн хавьталтаар папиллом вирусын халдвар авах нь гол шалтгаан болдог. Умайн хүзүүний хорт хавдартай өвчтөний 97,7% -иас илүү нь маш аюултай папиллом вирусын халдвар авсан байдаг.
2. Нас
Умайн хүзүүний хорт хавдар нь 20-оос доош насныханд тохиолдох нь тун ховор, 30 наснаас энэхүү өвчнөөр өвчлөх магадлал нэмэгддэг ба 50-аас дээш насныхан маш эрсдэлтэй бүлэгт орно.
3. Бусад шалтгаан
Эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй орчин, эмчилгээний муу тоног төхөөрөмж, хэвийн бус амьдралын хэвшил зэрэг нь гол хүчин зүйл болдог.
- Бэлгийн харьцаанд эрт орох, бэлгийн хамтрагч олонтой байх
- Бэлгийн хамтрагчийн онцлог (өвчний халдвар дамжуулах эрсдэлтэй хамтрагч)
- Тамхи татдаг эмэгтэйчүүд
- Жирэмслэлтээс хамгаалах эм удаан хугацаагаар уух
- Бэлгийн замын халдварт өвчтэй болон дархлаа султай эмэгтэй
- Тогтмол үзлэгт хамрагддаггүй эмэгтэй
Шинж тэмдэг
Ихэвчлэн бэлгийн харьцааны дараа үтрээнээс үл ялиг цус гарах нь элбэг тохиолддог шинж тэмдэг юм. Үтрээнээс гарах цус эхлээд бага хэмжээтэй байх ч хорт хавдар томрох тусам цус гарах нь ихэсч шархлаа нь хүндэрдэг. Халдварын 2 дугаар үед эвгүй үнэр үүснэ. Хорт хавдар томрох тусам ойролцоох эрхтэн болох давсаг, шээсний суваг, аарцгийн хана, сүүжний ясны мэдрэл зэрэг гэмтэж шээхэд хөндүүртэй байх ба цустай гарах, шулуун гэдэснээс цус ялгарах, нуруу, хөл өвдөх хавагнах, турах зэрэг шинж тэмдэг илэрнэ.
Хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
Умайн хүзүүний хорт хавдрыг эхэн үед нь оношилж эмчилбэл бүрэн эдгэрэх боломжтой боловч хүндэрсэн тохиолдолд хэддүгээр үедээ байгаагаас шалтгаалан бүрэн эдгэрэх магадлал нь буурна.
Тиймээс умайн хүзүүний хорт хавдраас сэргийлэхийн тулд бэлгийн харьцаанд эрт орохгүй байх, бэлгийн олон хамтрагчаас зайлсхийх, бэлгэвч хэрэглэх, бэлгийн харьцаанд ордог бүх эмэгтэйчүүд жилдээ 1 удаа умайн хүзүүний эсийн шинжилгээ хийлгэж байх нь чухал. Ялангуяа төрсний дараа тогтмол шинжилгээ хийлгэж байх хэрэгтэй бөгөөд эхэн үед нь оношлох маш чухал гэдгийг мэдэж байх ёстой.
Мөн умайн хүзүүний хорт хавдрын эмчилгээ нь бусад хорт хавдартай адилаар гэр бүлийн гишүүд сэтгэл санаагаар дэмжих, халамжлах нь маш чухал юм.
Оношилгоо
- Умайн хүзүүний эсийн шинжилгээ
- Томруулан харах шинжилгээ
- Эд эсийн бүтцийн шинжилгээ (Biopsy)
- Умайн хүзүүг конус хэлбэрээр огтолж авах
- Loop electrosurgical excision procedure (LEEP)
- Папиллом вирусын шинжилгээ (HPV test)
Вакцинжуулалтын талаар
Бэлгийн харилцаанд орж байгаагүй тохиолдолд ямар нэгэн шинжилгээ шаардагдахгүй вакцинжуулалтад орох боломжтой. Харин бэлгийн харилцаанд орж байсан бол сайн дурын дархлаажуулалтаар дээр дурдсан оношилгоо шинжилгээний нэгийг заавал өгсөн байх шаардлагатай.
Вакцины тунг наснаас хамаарч харилцан адилгүй хийлгэхийг зөвлөдөг.Тухайлбал: 9-20 насныханд 2 тун, 20-оос дээш насныхан 2-3 тун гэх зэргээр өөрийн насанд тохирсон тунгаар вакциныг хийлгэх ажээ.
Сайн дурын дархлаажуулалт
Сайн дурын дархлаажуулалт гэдэг нь иргэн өөрийн хүсэлтээр дархлаажуулах бэлдмэл хэрэглэхийг хэлнэ. Тиймээс энэ тохиолдолд сэргийлэх тарилгын төлбөрийг тухайн иргэн хариуцах хуулийн зохицуулалттай. ХӨСҮТ-д уг вакциныг 25 мянган төгрөгөөр хийж байна.
