Сүүлийн үед эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгахтай холбоотой гарсан үйл явдлаас хүмүүс Донорын тухай хууль нь засч залруулах зүйл ихтэй, шүүх тодорхойгүй хуулийн заалтаар П.Батчулуун эмчийг яллаад байгааг олон нийт хэдийнэ ойлгоод байгаа билээ. Угаасаа эд, эрхтэн шилжүүлэх тухай ойлголт хомс цагт цусны донорын тухай хуультай зэрэгцүүлж нэг хуулин дээр зохицуулсан энэ хуулийг байнга шинэчилж явахгүй бол асуудал их байгааг мэргэжлийн хүмүүс хэлж байгаа. Монгол эмч нар эд, эрхтэн шилжүүлж суулгаж эхлэхтэй зэрэгцээд энэ хуулийн зохицуулалт хэрэгтэй байгааг онцолж, анхны амьд болоод амьгүй донороос эрхтэн шилжүүлж авах тухай агуулгыг хуулинд тусгахаар гишүүд ажиллаж эхэлсэн байдаг.
Тэгвэл энэ хуулийг 2018 онд шинэчлэн найруулах үед ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж байсан Д.Гантулга гишүүн хэвлэлд ярьснаас нэлээд олон зүйл харагдаж болохоор байна. Тэрбээр “Үндсэндээ Донорын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын гол агуулга нь кадавр донор дээр төвлөрсөн гэхэд болно. Мөн үүнийгээ дагаад хуульд хүний эс, эд эрхтэн шилжүүлэн суулгахыг зохицуулах алба гэдгийг бий болгосон. Зохицуулах албаны үүрэг нь өөрөө кадавр донорын ар гэртэй шууд харилцаа үүсгэдэг. Тархины үхэлтэй донор бол донор хүлээж байгаа хүмүүсийн амь насыг авардаг гэдгийг ойлгуулах, нөгөө талдаа хүнээ алдсан хүмүүсийн сэтгэл зүй гээд ийм уур амьсгал дунд өрнөж байдаг учраас маш хүнд байдаг. Хүнд учраас бүх зүйл ойлгомжтой, дэлгэрэнгүй, тайван ярилцах боломж мэдээж бүрдэх үү үгүй юу гэдгийг бодоод үзээрэй” гэж хэлсэн нь П.Батчулуун эмч болоод тэдний алба ямар амаргүй нөхцөлд ажилладгийг хэлсэн байгаа юм. Бас өрнөөд байгаа хэрэг дээр албаныхан бүгдийг хэлсэн харин ар гэрийнхэн шөрмөс гэдэг үгийг дуулаагүй гэсэн зөрчил үүсдэг нь бас үүнтэй холбоотой байх талтай.
Мөн “…кадавр донор болон эд, эрхтнийг нь хүлээн авч байгаа өвчтөн хоёр бие биеэ мэдэх боломжгүйгээр хуулиар зохицуулсан. Донорын тухай ойлголт өөрөө эдийн засгийн ашиг сонирхол шингэж болохгүй. Хэрвээ эдийн засгийн ямар нэг ашиг сонирхол шингэсэн байвал энэ нь эд эрхтний наймаа гэдэг эрүүгийн хуулиар зохицуулагдах асуудал болчихно” хэмээжээ. Ач өглөг гэсэн асуудлыг үүсгэхгүйн тулд хэнээс ямар эрхтнийг хэнд шилжүүлэн суулгасан гэдгийг энэ алба, эмч нараас өөр хүмүүс мэдэхгүй байхаар хуульчилсан байдаг бол донорын талаас осол, цаг хугацааг бүгдийг зарласан учраас тухайн үед эрхтэн шилжүүлж суулгуулсан хүмүүс ямар нэг байдлаар ойлголттой болчихсон гэсэн үг. Бас үүнийг мөнгө төгрөг, эдийн засгийн сонирхол үүсгэхгүйгээр зохицуулсан нь эд, эрхтний наймаа гаргуулахгүйн тулд энэ салбарынхан хууль тогтоогч нартай хамтарч хийсэн хэрэг. Эд эрхтний наймааны асуудал гаргуулахгүй гэж хичээж ирсэн П.Батчулуун эмч өнөөдөр эрхтний наймаачин мэт сошиалаар шүүмжлүүлж байгаа нь үнэхээр хилсдүүлэн хэлмэгдүүлж байгаа хэрэг юм.
Д.Гантулгын ярианд “Донорын тухай хуулийн 3-р бүлгийн 12-р зүйлийн 1-т зааснаар Донор нь хүний эрүүл мэндийг хамгаалах, амь насыг аврахад зориулан цус, эс, эд эрхтнээ өгөхдөө ашгийн төлөө бус авлагагүй, сайн дурын байна” гэж заасан байдаг учраас энд ямар нэг мөнгөний ашиг сонирхол үүсэх боломжгүйгээр хуулиар зохицуулсан. Гэхдээ зарим нарийн зохицуулалтыг УИХ-аар батлах боломжгүй. Яагаад гэвэл анагаах ухааны зарим нарийн ойлголтуудыг салбарын төрийн байгууллага доторх мэргэжилтнүүд нь ярилцаж, эрүүл мэндийн сайд нь батладаг. Жишээ нь мэргэжилтнүүдийн бэлтгэж, сайд нь батласан зөвшөөрлийн хуудсыг иргэд бөглөдөг” гэдгээс харахад хэрэв ямар нэгэн ашгийн төлөө, наана цааныг харж асуудалд хандаж байгаа ар гэр байвал эмч нар ойртох ч хэрэггүй гэж хэлмээр байгаа юм. Олон хүний дотор наана, цаана олон хүмүүс байдаг. Бас яг энэ хууль дээр гардан ажиллаж байсан хүний үг дараа дараагийн олон зүйлд чиглэл болохоор харагдаж байна. Тэрбээр “Зөвшөөрлийн тухайд донор болох, донор болохгүй гэдэг хоёр л сонголт бий. Энэ эрхтнийг нь авч болохгүй, энэ эрхтнийг нь авч болно гэдэг ийм нарийвчилсан журмыг хуульд нийцүүлэх шаардлага байж болохыг үгүйсгэх аргагүй. Олон улсад бол донор болохыг зөвшөөрөх тухай асуудал яригддаггүй. Татгалзаагүй л бол тухайн тархины үхэлтэй хүнийг донор болгодог. Харин 2018 онд Донорын тухай хуульд анх удаа тархины үхэлтэй донорын эрх зүйн зохицуулалтыг хийж байсан учраас монгол хүний итгэл үнэмшил дээр тулгуурлаад “татгалзаагүй л бол кадавр донор болгож болохгүй юм байна” зөвшөөрөл авах ёстой юм байна гээд хүнлэг хууль санаачилсан. Өнөөдрийн байдлаар бол ар гэрийн зөвшөөрлөөр л явж байна. Хуульд кадавр донор болохыг зөвшөөрсөн л бол эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах боломжтой гээд заасан нь бий” гэсэн байгаа юм.
Төрийн соёрхолт, гавьяат эмч О.Сэргэлэн хэлэхдээ олон улсад донор болохыг зөвшөөрсөн бол шилжүүлэн суулгаж болдог эд, эрхтнийг бүгдийг авдаг гэж хэлсэн байсан нь нэгийг хэлнэ. Манайд ч хуулийн үзэл санаа ийм байсан гэдгийг хууль баталсан хүн нь өөрөө хэлчихлээ.
Харин манай аль нь ч юм нэг Эрүүл мэндийн сайд журам гаргахдаа ямар эд, эрхтнийг авахаа бичнэ гэж хуулиа давсан журам гаргасан нь өнөөдрийн ийм нөхцөл байдлыг үүсгэчихээд байгаа. Хуулиас давсан журмууд өнөөдөр маш олон зүйлийг ойлгомжгүй болгож байдгийн балаг энэ.
Олон улсад донор болгохыг зөвшөөрөхгүй гээгүй л бол тархины үхэлтэй хүнийг кадавр донор болгодог юм байна. Манайд хүнлэг байх үүднээс зөвшөөрөл авна гэж хуулиндаа оруулж. Гэхдээ зөвшөөрсөн бол эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах боломжтой гэж зааснаас аль эрхтнийг авахаа нарийвчилж бич гэж заагаагүй гэдгийг хууль баталсан, ажлын хэсгийг ахалсан хүний ярилцлагаас харагдаж байна
Мөн түүний ярианд “Энэ асуудал дээр кадавр донорын асуудал өөрөө хувь хүний эмзэг мэдээллийг агуулдаг учраас шүүх хурал нь хүртэл хаалттай болдог. Тийм учраас шүүх хурал дээр ямар процесс өрнөсөн бэ гэдэг мэдээллийг мэдэх боломжгүй. Нэг харагдаж байгаа зүйл нь ойлголтын зөрүү гарсан уу, гарсан. Одоогийн байдлаар хоёр шатны шүүхийн шийдвэр гарсан буюу гурван шатны шүүхийн шийдвэр эцэслэгдээгүй байна. Ойлголцлын зөрүү үүсээд байна гэдэг нь ямар нэг байдлаар зохицуулах шаардлага бий гэж харагдаж байна” гэсэн байгаа юм.
Ойлгомжгүй хуулийн зүйл заалт дээр шүүгч нар нэг талыг бариад шийдсэн, дараагийн шатанд анхан шатны шүүгч нар буюу өөрсдийгөө буруутгаад байж болохгүй хэвээр нь явуулчихсан тал харагдаж байгаа. Нөгөө талаас хаалттай хурал гээд хэвлэл мэдээлэл, ар гэрийг нь ч оруулаагүй байж сошиалаар хүмүүс шуугиад байхаар мэдээлэл гаргаад олон нийтэд цацчихсан шүүгчийн асуудал ч нэлээд хэл ам дагуулах талтай. Гэхдээ Дээд Шүүх бол үнэн зөвийг дэнсэлж гаргах учиртай газар. Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн өөрөө ил гарч ирээд шүүмжилж, олон нийтийн шүүхэд итгэх итгэл алдарсан байгаа энэ үед өөрсдийн нэр хүнд гэхээсээ нөхцөл байдлыг дүгнэн бодит шийдвэр гаргах нь хараат бус байх энэ байгууллагын ирээдүйд хэрэгтэй учраас тал талаас нь харах болов уу. Одоо яллаад байгаа хуулийн заалт нь амьд донор дээр яригдах болохоос амьгүй донор дээр шийдэх боломжгүй гээд хуульчид ч мэтгэлцээн өрнүүлсэн байсан. Үнэхээр хуулийн зүйл заалт нь ойлгомжгүй нөхцөлд шүүгч нар ажиллахад хүрсэн бол хууль тогтоогч нар үүнийгээ засах учиртай. Ямар ч байсан энэ хэрэг цаашдын маш олон зүйлийг засч өгч байгаагаараа чухал. П.Батчулуун эмч нэр хүнд, эрүүл мэнд цаашлаад амь насаа золиослон байж өөрийн гараараа босгосон салбарынхаа ирээдүйн замыг засч өгч байна.
